Stamboom Van Kesteren/Schraven en Van Engelen/Jonkers

Pastoor van Overloon van 1730 - 1742. Is echter afgezet door wanbeheer en onstichtelijk leven.
(https://www.bhic.nl/ontdekken/verhalen/pastoors-in-overloon-1600-nu)

Brabants Historisch Centrum (BHIC):
zie ook: 7050 Dekenaat Cuijk, (1308) 1542-1998, II. Stukken van bijzondere aard, B. De deken als officiaal , 19. Brieven van deken en officiaal M. van den Broeck, pastoor van Vierlingsbeek, aan N.N. betreffende het officialaat. 1741, 1742. Concepten. Met beschouwende opgave van gemaakte kosten door deken en officiaal C. Molmans, pastoor van St. Anthonis, inzake het wanbeheer, onstichtelijk leven en de abdicatie van Henricus Artz, pastoor van Overloon. 1742, 1741, 1742, 1742 (http://www.bhic.nl/page/33?mivast=235&mizig=210&miadt=235&miaet=1&micode=7050&minr=2243439&miview=inv2&milang=nl)

De relevante tekst (scan 11 en verder) is een samenvatting over de gang van zaken die leidde tot de afzetting van pastoor H. Artz, pastoor te Overloon, beschreven door pastoor C. Molmans, van St. Anthonis:

op 4 mei 1742 vindt het eerste gesprek plaats tussen pastoor Artz, de heer Gnael in de rol van vicarus van het bisdom Roermond en pastoor Molmans in zijn rol als deken. Aanleiding is de renovatie van het "kerckhuijs" in Overloon en de haperende voortzetting daarvan. Na een stevig gesprek bekent pastoor Artz dat 500 gulden ingezameld was voor de renovatie en beloofd vicaris Gnael daarover snel "bewijs en reliqua" te doen en verder niets te ondernemen tot de zaak opgehelderd is.

Op 2 juli 1742 heeft pastoor Artz nog altijd geen opheldering gegeven en wordt aan pastoor Molmans bericht, dat pastoor Artz van plan is toch weer geld in te gaan zamelen en daarvoor langere tijd naar 's-Hertogenbosch en Antwerpen te willen reizen. Dit wordt hem verboden, maar in de daarop volgende weken gaat pastoor Artz verschillende keren voor langere tijd op reis om geld in te zamelen. De parochianen uit Overloon konden in deze tijd niet ter misse gaan en deden daarover hun beklag.

Daarnaast wordt pastoor Artz er al langer van verdacht een onzedelijke omgang te hebben met zijn gewezen huishoudster Anna van Vlokhoven. Het gerucht gaat dat Anna, "gewesene meijt des pastoors van Overloon meermaels (...) in huijs ware". Pater Tielen, minderbroeder en bedelmonnik in de parochie van Overloon, wil als vervanging optreden voor pastoor Artz, tijdens diens afwezigheid, maar wordt op de ochtend van vertrek niet in de pastorie binnengelaten. Dit voedt zijn bedenkingen over een mogelijk ongewenste omgang met Anna. Pater Tielen uit zijn bedenkingen bij pastoor Artz, maar deze geeft aan van niets te weten en staat hem toe zijn huis te doorzoeken om te zien of Anna daar is. Hij treft Anna echter niet aan. Nadat pastoor Artz is vertrokken, besluit pater Tielen nogmaals het huis te doorzoeken en nu heeft hij succes: "en heeft de voorn. Berte even buijten de achterdeure onder een stuck van een afgebroken dack gevonden, 't welck tegen de achter muere van 't huijs was geset, en haer al krijsende daer doen uijtkomen en haer besiende heeft geoordeelt, dat sij swanger was, 't welck sij wel niet opentlijck conserteerde, nochtans bedecktelijck te kennnen gaf, daer door verstaende den pastoor, van alles oorsaeck is (...)."

Op 5 augustus 1742 houdt pastoor Artz de eerste mis sinds zijn afwezigheid, met een geweldig dispuut ("getier") ten gevolge. De pastoor heeft "sich beginnen t'excuseren over 't manquement van dienst ten tijde van sijne langer uijtblijven, beginnen te klagen over d'opsprake wegens 't vinden van sijne Anna, daer hij, gelijck hij seijde, niet en had afgeweten, en deswegen d'andere beschuldight en sigh verontschuldight etc. Sij souden doen dat sij wilden: hem soude soo wel recht gedaen worden als hun en hadden sij raetslieden, hij soud er oock wel vinden etc. En eijndelijck heeft hij geseijt, datse bij sijne afwesentheijt sijnen hof hadden gescandalizeert, sijn boonen erten en boesse coolen oft savoijen daer uijt hadden gehaelt. Wat op dan eenige wijven hem pastoor overluijt, in 't kerckhuijs hebben gerepliceert en geseijt dese woorden in substantie: Hij soude na Venraij, gaen bij sijne hoere, daer soude hij sijne boonen, erten etc. wel vinden, hij hoefden hun dat niet te verwijten etc. NB. sommige inwoonders hadden cort te vooren eenen jongen sijnde de neef des pastoors, en bij hem woonende bevonden op den wegh na Venroij hebbende eenen reijssack vol van sulcke vruchten, gelijck sij van nabij wel hadden gesien. Sij hebben voorder hem genoemt in sijn presentie hoerenjager, schelm etc."

Na verschillende bezwaarschriften over en weer met de vicaris in Roermond, waarbij pastoor Artz stellig ontkent ook maar iets van Anna's zwangerschap af te weten, komt de situatie op 27 augustus tot het kookpunt. Op die bewuste dag zag iemand 's avonds Anna van Vlokhoven bij de pastoor het huis naar binnen gaan. Daarop stelden de omwonenden bewaking op bij de pastorie, en waarschuwen de schepenen en schout. De volgende ochtend om 5 uur kwamen twee schepenen van het gerechtshof, twee kerkmeesters en de vervangende schout ter plaatse en hebben het huis doorzocht. Op zolder, achter 2 oude deuren, die tegen de schoorsteen opgezet waren, werd "Berte" gevonden. Waarop de verlagen pastoor beloofde de "pastorije te resigneren". Op 1 september 1742 is ging hij naar vicaris Gnael in Roermond en heeft bij hem zijn ontslag ingediend. "en soo heeft den schandeleusen en ongeluckigen pastoor sigh selven van sijne pastorije berooft", aldus pastoor Molmans.

Anna van Vlokhoven bevalt uiteindelijk van haar kind op 10 december 1742 in Deurne en Henricus Artz is de genoemde vader. Antonius Goossens, man van Hendrik's zus Elisabeth Artz, treedt op als getuige, zo ook Anna's zus Willemina van Vlokhoven.
---------------------------------------------------

01.061 Schepenbank Mook, 1669-1797, 1-3 Registers van overdrachten, verbintenissen en testamenten van de schepenbank van Mook, 1706 -1782, 1, 1706-1765, scan 63, 65 (zie ook scan 75)

"(...) dat voor ons persoonl. is gecompareert Theodorus Aertz secretaris dezer Heerlijkheid geassisteert met sijn geestelijken soon Henricus en sijn soon Theodorus Aertz, als mede met sijn twee schoonsoonen Teunnis Gossens en Henrik Gerrits en hebben alle bekend (...) "

ondertekend met
" Theod. Aertz, Henricus Aertz, Theod Aertz, Teunnis Gossens voor sich en als momboir van Agnes Jonckhaert, Gerrit Gossens, Thomas Dercks, Hendrik Gerrits als momboir van Peternel Aertz, Teunnis Gossens."

"...compareerde secretaris Artz en heeft met consent van sijne meerderjaerige kinderen namentl. Hendrik Artz, pastor tot Overloon, Derck Artz neffens sijne schoonsoone schepen Teunnis Gossens en Henrik Gerrits van Druiten de rato caverende voor de onmondige Agnes Jonckhert van Hendrik Jonckhert en Lucia Artz echtelijk verwekt gecedeert en in volle eijgendom getransporteerd aen..."

01.061 Schepenbank Mook, 1669-1797, 1-3 Registers van overdrachten, verbintenissen en testamenten van de schepenbank van Mook, 1706 -1782, 1, 1706-1765, scan 75

"compareerde (...) Hendrik Willems en Maria Artz echtelieden, Derk Artz met sijne huijsvrouw Maria Ebben, en de heer Hendrik Artz pastor de parochie van Overloon in den lande van Cuijk caverende voor de onmondige dochter van Liesje Artz zaliger en hebben te samen opgedragen de naegelatene goederen van haeren vader saliger Theodorus Artz, in leven secretaris deser heerl. Moock (...) met coniatie dat Theunnis Gossens, sijne huijsvrouw en erven sull gehouden zijn levenslang hare suster Peternel Artz in cost en dranck, linnen en wollen etc. te onderhouden (...)"